Bosnië-Herzegovina: 20 jaar na het begin van de oorlog

In april 1992 begon de oorlog in Bosnië-Herzegovina, de Joegoslavische republiek die na het geweld in Slovenië en Kroatië (1991) de dans leek te ontspringen. Maar een referendum over onafhankelijkheid waaraan de Serviërs niet deelnamen en de onafhankelijkheidsverklaring (ook zonder de Bosnische Serviërs) zetten de toon voor de verdere gebeurtenissen.

Begin april 1992 trokken Servische milities de strategisch belangrijke stad Bijeljina binnen. De 'Tijgers' van beroepscrimineel Željko Ražnatović, alias 'Arkan' deden er het vuile werk en slachtten honderden moslimburgers af.  In al zijn ijdelheid had Arkan (ondermeer ontsnapt uit de Bijlmerbajes in Amsterdam) een Amerikaanse fotograaf, Ron Haviv, uitgenodigd om de activiteiten van zijn 'Tijgers' vast te leggen. Wellicht de beroemdste foto van Haviv is de onderstaande.

Bijeljina, april 1992 (foto Ron Haviv)

Drie neergeschoten burgers liggen op de grond. Een van Arkan's 'Tijgers' haalt uit om een vrouw van middelbare leven een rotschop te verkopen. Is zij al dood? Er stroomt wat bloed van de lichamen weg. Let op de zonnebril die de anonieme dader modieus op het voorhoofd draagt, een sigaret achteloos in de linkerhand. Links twee van zijn 'kameraden'. Dat fotograaf Haviv deze episode kon navertellen (en zijn foto's publiceren) lijkt een wonder. En die rotschop? Zou dat er mee te maken hebben dat de harde kern van Arkan's Tijgers afkomstig was uit de eveneens harde kern van supporters van voetbalclub 'Rode Ster Belgrado'?

Een maand later speelt zich in het veel kleinere (maar eveneens strategisch gelegen) stadje Brčko (ten westen van Bijeljina) een soortgelijk tafereel af. Maar hier is het onder andere de locale Servische politieman Goran Jelisic (alias 'Adolf') die zich schuldig maakt aan moord. Op de foto's is te zien hoe hij met zijn 'Skorpion' pistoolmitrailleur met geluiddemper een man van dichtbij neerschiet. Maar niet écht dichtbij. De dader houdt enige afstand. Bang voor bloedspetters op zijn kleding? De foto's zullen later als bewijsmateriaal dienen voor het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag. Jelesic werd daar tot 40 jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens deze moord en nog een hele reeks andere misdaden.

Intussen is dan de oorlog in Bosnië-Herzegovina in alle hevigheid losgebarsten. De meeste aandacht ging uit naar Sarajevo, simpelweg omdat daar de meeste (buitenlandse) journalisten waren. Bijeljina en Brčko waren maar twee onbekende stadjes in ex-Joegoslavië. Toch hebben de daar genomen foto's bijzondere waarde. Stille getuigen van de gruwelijkheden van een burgeroorlog.

Goran Jelisic,  Brčko 1992

Jelisic (2)