Speech by Prime Minister Mark Rutte at the NATO Parliamentary Assembly Annual Session, The Hague, 24 November 2014.
Ladies and gentlemen,
It is an honour to speak to you here in my home city at the 60th Annual Session of the NATO Parliamentary Assembly. I hope that over the past few days we’ve shown how much we appreciate your coming to our country.
I would like to extend a special welcome to Secretary-General Jens Stoltenberg. Jens, I know you as someone who works hard to build support and get results. You have the ability to strike a balance between consultation and action. So you’re the right man for the job and I look forward to working with you.
Being NATO Secretary-General is, of course, a magnificent job. Even so, the first person to hold the post, Lord Hastings Ismay, had to be talked into accepting it in 1952 by none other than Winston Churchill. As a military man, Ismay was concerned that there would be too much red tape and too little action. But Churchill won him over by saying – and I quote – ‘…that NATO provided the best, if not the only, hope of peace in our time’.
And that’s exactly what NATO has been since it began 65 years ago: our best hope for peace and security. That’s still true today, especially now that Europe is faced with an arc of instability that is much wider than we once thought. Many people are talking of a new reality, of a new north-south divide, even of a new cold war.
And while I don’t think it wise in today’s multipolar world to draw simple historical parallels, one thing is certain: things are happening fast on the eastern and southern edges of NATO’s European territory. And the changes in geopolitical relations will last for a long time to come.
Think back to last year. Who could have imagined Russia’s aggression in Ukraine? Or such violent Islamic fundamentalism right on NATO’s doorstep? Almost every day, we are confronted with the fact that we cannot take peace and security for granted. The way we live − in democracies governed by the rule of law − is at stake.
NATO has made a substantial contribution to peace, security and prosperity in Europe. For 65 years, it has been a key defender of the norms and values we cherish as Western allies. Outside its own territory, too. Because if we want to protect our freedoms and civil rights we have to go beyond our own borders.
We have to join forces globally, by helping to maintain the international legal order. That’s in our own interests too, of course. By exporting stability, we limit the chances of importing instability. And NATO has a role to play here – along with the UN, the OSCE, the EU and other international organisations. Because global threats demand a global response.
I’m glad that NATO has responded appropriately to Russia’s aggression towards Ukraine and the recent developments in North Africa and the Middle East. For the Netherlands, NATO’s added value is not in question. Quite the opposite. We’ve seen recently, once again, how transatlantic cooperation provides the security guarantees that Europe needs to make it a relatively stable continent. How would countries like Poland and the Baltic States have felt in recent months without that collective security umbrella? Defending NATO’s territory is still the mainstay of our alliance. So it’s good that we re-affirmed this principle in a joint declaration at the recent summit in Wales.
The Netherlands will of course continue its active contribution to NATO’s efforts. That applies not only to Operation Resolute Support in Afghanistan and the immediate assurance measures we decided on earlier this year. It also applies to strategic decisions for the longer term, like investing in cyber security and ballistic missile defence, agreeing on the Readiness Action Plan, and setting up the Very High Readiness Joint Task Force.
Our priorities for the months ahead are clear. It’s also clear that these activities will cost a lot of money. More than is now available, in fact. So it’s good that we decided in Wales to boost our defence spending over the next ten years.
This is necessary, but it imposes a duty on us. A duty to show our taxpayers that their money is being spent smartly and effectively. Not only when it comes to national defence budgets, but NATO’s budget too. NATO is already working to make its financial affairs more transparent. And I sincerely hope that the 28 member countries can make further agreements on this in the future. After all, transparency and public support go hand in hand.
Ladies and gentlemen, as ‘our best hope for peace’, NATO deserves that support. So let’s continue to build on that together. Let’s continue to build on our broad transatlantic security agenda and make ourselves resilient to the threats of today, tomorrow and beyond.
Thank you.
(Source)
dinsdag 25 november 2014
maandag 24 november 2014
NATO SG: "Time has come to stop defence cuts"
Keynote address
by NATO Secretary General Jens Stoltenberg at the 60th Plenary Session of the NATO Parliamentary Assembly in The Hague
24 Nov. 2014Mr. President,
Distinguished members of parliament,
Ladies and Gentlemen,
Thank you for that very kind welcome. It is a pleasure to be here at the NATO Parliamentary Assembly. For more than 20 years, I was elected to serve my constituents as a proud member of the Norwegian Parliament until I became Secretary General of NATO.
That experience taught me the true value of Parliaments. To hold governments to account. Ensure that tax payers’ money is well spent. And that the views of the people are heard.
This is my first opportunity to speak with you. But it will not be my last. I intend to meet with you regularly. To consult with you and seek your ideas. This is important to me.
Today, NATO needs your support more than ever.
We are working hard to turn the decisions we took at the Wales Summit into reality.
On my first day in office, I outlined my three priorities.
To keep NATO strong as a political and a military Alliance.
To work with our partners to bring more stability to our neighbourhood.
And to keep the bond between Europe and North America rock-solid.
Each of these priorities requires financial resources, underpinned by political will.
But without them, there can be no security. And without security there can be little else. No safety. No prosperity. No freedom.
The link you provide to our parliaments and our citizens is vital for NATO. This is why today I would like to discuss with you core issue: keeping the defence pledge that we made at the Wales Summit.
With the end of the Cold War, the world changed. And defence budgets were cut. As people – rightly – demanded a peace dividend. With no imminent territorial threat, this made sense. Later, with the financial crisis, the cuts became even deeper.
We have gone from standing armies to smaller, deployable forces. From a NATO command structure of 22,000 to less than 9,000. And from over 33,000 tanks, to less than 7,000.
We have also postponed new investments. Reduced our exercises. And cut back on the maintenance of equipment.
I’m not arguing that we need to return to where we were. And have exactly the same forces, capabilities and structures.
But once more, our world has changed.
To our East, Russia is trying to replace the rule of law with the rule of force.
To our South, we also see the terrible human cost of conflict. We see violence and extremism across North Africa and the Middle East. And we continue to face many other challenges – from missile proliferation to cyber attacks.
We must face up to these changes. We must have more and better equipped armed forces. We must have the right balance of forces and capabilities.
Let me be clear. This is not just an exercise in accountancy. The stakes are high. The threats are real.
So we must redouble our efforts to resource our Alliance.
The Readiness Action Plan we adopted at the Wales Summit is the most significant strengthening of our collective defence. It will help us deal with threats from wherever they come.
From the east or the south.
So it is vital that we implement the plan on time and in full.
A key part of it is the new ‘Spearhead Force’. A very high readiness force able to react quickly. With a command and control presence in the Eastern part of our Alliance. And a demanding new exercise programme. So we can have the right forces, in the right place, at the right time.
At Wales, we also decided to launch a new mission in Afghanistan. To train, advise and assist the Afghan Security Forces from January.
And we also decided to increase our support for our partners, such as Iraq, to build their own defence capacity if they request it. And project stability in our neighbourhood.
All these efforts must be properly resourced.
And our military needs long term investment and political support. For readiness comes at a cost.
If we look around the world, while NATO has cut defence spending, others have rapidly increased it. Over the last 5 years, Russia increased its spending by fifty percent. And it plans further increases.
At the same time, total NATO defence spending fell by twenty percent. And some nations are cutting further.
In more peaceful times, it was right to reduce defence spending. But we do not live in peaceful times. So it is right to stop the cuts and to increase investment in our defence.
This is not just about NATO in comparison to the rest of the world. It is also about the balance within NATO. And within Europe.
All Allies are expected to shoulder their fair share of the burden. In terms of spending, in terms of capabilities, and in terms of contributing to our operations.
The GDP of the United States and that of Europe is almost exactly the same. Yet the United States spends more than twice as much on defence than all the other Allies combined. Providing over two thirds of total defence spending by NATO Allies.
For all these reasons, at our Wales Summit, we agreed to invest in our collective defence. And to have a more balanced sharing of costs and responsibilities. We made a joint pledge:
To stop the cuts
To increase spending in real terms as our economies improve
To aim to spend 2% of GDP on defence within a decade
To spend better
And to deliver the capabilities we need.
We also agreed that progress will be reviewed annually. We will start at the meeting of defence ministers in June. And we will also place it on the agenda of future summits.
By the Warsaw Summit in 2016, we must show progress. And a way forward to further improvement in the years ahead. So we need to make the best of the time we have.
I know that increasing defence spending is not easy. But it is possible. Step by step. And every step counts. Starting now.
The United States, the United Kingdom, Greece and Estonia are already meeting the 2 % guideline. And other Allies have outlined their own roadmap to get there.
Of course, this is not just about how much money we spend on defence. It’s also about what we spend that money on. And how we spend it.
At Wales, we committed to spending 20% of defence budgets on new equipment, including research and development, within a decade.
We have identified specific areas where we need to improve our capabilities. Such as ballistic missile defence, training and exercises, and fully equipping our land forces.
We must make progress in all of these areas. To ensure that our forces remain strong and able to deploy at short notice.
NATO can really add value when it comes to how defence budgets are spent By helping Allies to align their priorities, to plan together, pool their resources, and get the most for tax-payers money.
There are many examples of how we’re doing just this.
For example, the new system of drones and other capabilities that make up the Alliance Ground Surveillance system. Operated and maintained by NATO. Giving our commanders a comprehensive picture of the situation on the ground.
Or the Framework Nations Concept agreed at Wales. Where groups of European Allies work together to develop particular forces or capabilities, guided by a lead nation.
And here in the Netherlands, we are in a country that is a prime example of regional cooperation. Dutch armed forces cooperate closely with their counterparts in Belgium, Luxemburg, Germany and the United Kingdom. Naval forces combine with Belgian naval forces under a single Admiral.
Allies gain a great deal from Smart Defence and other types of multinational cooperation. Getting the most out of every dollar, euro and pound.
But this is not a substitute for more resources. We cannot do more with less indefinitely. And defence cannot take an excessive share of the austerity burden.
We must be clear with our publics about why we need to increase defence investment. And we must continue our efforts towards greater transparency.
When it comes to NATO’s own budget, Allies maintain full control over how much and how effectively tax-payers’ money is spent in the interest of our shared security. The budget is rigorously audited by an independent team of auditors. And this independent board regularly reports to the North Atlantic Council.
Allies review all reports. And all unclassified reports are now published on the NATO website. I also intend to continue publishing an annual report on everything that NATO does, including defence spending.
Ladies and gentlemen,
The time has come to stop defence cuts. We must invest more in defence and spend our money better. And you, the parliamentarians, play a vital role in fulfilling the defence pledge we made at the Wales Summit.
This is first time that heads of state and government have made such a pledge. And it is a pledge that we must honour.
Defence investment in times of austerity calls for hard choices at home. In every government. And in every parliament.
It is my responsibility to work with you to implement what was decided. And I am personally committed to this.
We all need to work hard. And we will all be judged on the progress we make.
So I need you to make the case at home. To speak up for defence. To increase the momentum for more defence spending. To reach out across the political spectrum. And to persuade your constituents of the value of defence investment.
If we fulfil the Defence Pledge that we made at Wales, we will keep ourselves safe. And, working with others, we will help to keep peace around the world.
So we have much to do together. And I thank you for your support.
Thank you.
(Source) (audio)
by NATO Secretary General Jens Stoltenberg at the 60th Plenary Session of the NATO Parliamentary Assembly in The Hague
24 Nov. 2014Mr. President,
Distinguished members of parliament,
Ladies and Gentlemen,
Thank you for that very kind welcome. It is a pleasure to be here at the NATO Parliamentary Assembly. For more than 20 years, I was elected to serve my constituents as a proud member of the Norwegian Parliament until I became Secretary General of NATO.
That experience taught me the true value of Parliaments. To hold governments to account. Ensure that tax payers’ money is well spent. And that the views of the people are heard.
This is my first opportunity to speak with you. But it will not be my last. I intend to meet with you regularly. To consult with you and seek your ideas. This is important to me.
Today, NATO needs your support more than ever.
We are working hard to turn the decisions we took at the Wales Summit into reality.
On my first day in office, I outlined my three priorities.
To keep NATO strong as a political and a military Alliance.
To work with our partners to bring more stability to our neighbourhood.
And to keep the bond between Europe and North America rock-solid.
Each of these priorities requires financial resources, underpinned by political will.
But without them, there can be no security. And without security there can be little else. No safety. No prosperity. No freedom.
The link you provide to our parliaments and our citizens is vital for NATO. This is why today I would like to discuss with you core issue: keeping the defence pledge that we made at the Wales Summit.
With the end of the Cold War, the world changed. And defence budgets were cut. As people – rightly – demanded a peace dividend. With no imminent territorial threat, this made sense. Later, with the financial crisis, the cuts became even deeper.
We have gone from standing armies to smaller, deployable forces. From a NATO command structure of 22,000 to less than 9,000. And from over 33,000 tanks, to less than 7,000.
We have also postponed new investments. Reduced our exercises. And cut back on the maintenance of equipment.
I’m not arguing that we need to return to where we were. And have exactly the same forces, capabilities and structures.
But once more, our world has changed.
To our East, Russia is trying to replace the rule of law with the rule of force.
To our South, we also see the terrible human cost of conflict. We see violence and extremism across North Africa and the Middle East. And we continue to face many other challenges – from missile proliferation to cyber attacks.
We must face up to these changes. We must have more and better equipped armed forces. We must have the right balance of forces and capabilities.
Let me be clear. This is not just an exercise in accountancy. The stakes are high. The threats are real.
So we must redouble our efforts to resource our Alliance.
The Readiness Action Plan we adopted at the Wales Summit is the most significant strengthening of our collective defence. It will help us deal with threats from wherever they come.
From the east or the south.
So it is vital that we implement the plan on time and in full.
A key part of it is the new ‘Spearhead Force’. A very high readiness force able to react quickly. With a command and control presence in the Eastern part of our Alliance. And a demanding new exercise programme. So we can have the right forces, in the right place, at the right time.
At Wales, we also decided to launch a new mission in Afghanistan. To train, advise and assist the Afghan Security Forces from January.
And we also decided to increase our support for our partners, such as Iraq, to build their own defence capacity if they request it. And project stability in our neighbourhood.
All these efforts must be properly resourced.
And our military needs long term investment and political support. For readiness comes at a cost.
If we look around the world, while NATO has cut defence spending, others have rapidly increased it. Over the last 5 years, Russia increased its spending by fifty percent. And it plans further increases.
At the same time, total NATO defence spending fell by twenty percent. And some nations are cutting further.
In more peaceful times, it was right to reduce defence spending. But we do not live in peaceful times. So it is right to stop the cuts and to increase investment in our defence.
This is not just about NATO in comparison to the rest of the world. It is also about the balance within NATO. And within Europe.
All Allies are expected to shoulder their fair share of the burden. In terms of spending, in terms of capabilities, and in terms of contributing to our operations.
The GDP of the United States and that of Europe is almost exactly the same. Yet the United States spends more than twice as much on defence than all the other Allies combined. Providing over two thirds of total defence spending by NATO Allies.
For all these reasons, at our Wales Summit, we agreed to invest in our collective defence. And to have a more balanced sharing of costs and responsibilities. We made a joint pledge:
To stop the cuts
To increase spending in real terms as our economies improve
To aim to spend 2% of GDP on defence within a decade
To spend better
And to deliver the capabilities we need.
We also agreed that progress will be reviewed annually. We will start at the meeting of defence ministers in June. And we will also place it on the agenda of future summits.
By the Warsaw Summit in 2016, we must show progress. And a way forward to further improvement in the years ahead. So we need to make the best of the time we have.
I know that increasing defence spending is not easy. But it is possible. Step by step. And every step counts. Starting now.
The United States, the United Kingdom, Greece and Estonia are already meeting the 2 % guideline. And other Allies have outlined their own roadmap to get there.
Of course, this is not just about how much money we spend on defence. It’s also about what we spend that money on. And how we spend it.
At Wales, we committed to spending 20% of defence budgets on new equipment, including research and development, within a decade.
We have identified specific areas where we need to improve our capabilities. Such as ballistic missile defence, training and exercises, and fully equipping our land forces.
We must make progress in all of these areas. To ensure that our forces remain strong and able to deploy at short notice.
NATO can really add value when it comes to how defence budgets are spent By helping Allies to align their priorities, to plan together, pool their resources, and get the most for tax-payers money.
There are many examples of how we’re doing just this.
For example, the new system of drones and other capabilities that make up the Alliance Ground Surveillance system. Operated and maintained by NATO. Giving our commanders a comprehensive picture of the situation on the ground.
Or the Framework Nations Concept agreed at Wales. Where groups of European Allies work together to develop particular forces or capabilities, guided by a lead nation.
And here in the Netherlands, we are in a country that is a prime example of regional cooperation. Dutch armed forces cooperate closely with their counterparts in Belgium, Luxemburg, Germany and the United Kingdom. Naval forces combine with Belgian naval forces under a single Admiral.
Allies gain a great deal from Smart Defence and other types of multinational cooperation. Getting the most out of every dollar, euro and pound.
But this is not a substitute for more resources. We cannot do more with less indefinitely. And defence cannot take an excessive share of the austerity burden.
We must be clear with our publics about why we need to increase defence investment. And we must continue our efforts towards greater transparency.
When it comes to NATO’s own budget, Allies maintain full control over how much and how effectively tax-payers’ money is spent in the interest of our shared security. The budget is rigorously audited by an independent team of auditors. And this independent board regularly reports to the North Atlantic Council.
Allies review all reports. And all unclassified reports are now published on the NATO website. I also intend to continue publishing an annual report on everything that NATO does, including defence spending.
Ladies and gentlemen,
The time has come to stop defence cuts. We must invest more in defence and spend our money better. And you, the parliamentarians, play a vital role in fulfilling the defence pledge we made at the Wales Summit.
This is first time that heads of state and government have made such a pledge. And it is a pledge that we must honour.
Defence investment in times of austerity calls for hard choices at home. In every government. And in every parliament.
It is my responsibility to work with you to implement what was decided. And I am personally committed to this.
We all need to work hard. And we will all be judged on the progress we make.
So I need you to make the case at home. To speak up for defence. To increase the momentum for more defence spending. To reach out across the political spectrum. And to persuade your constituents of the value of defence investment.
If we fulfil the Defence Pledge that we made at Wales, we will keep ourselves safe. And, working with others, we will help to keep peace around the world.
So we have much to do together. And I thank you for your support.
Thank you.
(Source) (audio)
woensdag 19 november 2014
Archiefonderzoek treinkaping De Punt aangeboden aan Tweede Kamer
In het archiefonderzoek naar de beëindiging van de treinkaping bij De Punt in 1977 zijn geen feiten of omstandigheden naar voren gekomen waaruit blijkt dat het besluit tot ingrijpen destijds onzorgvuldig, onvolledig of onjuist is geweest. Het optreden berustte op een toereikende wettelijke grondslag. Het bevoegd gezag en de politieke ambtsdragers waren zich ten volle bewust van de details van het bevrijdingsplan en de risico’s voor de gegijzelden, de mariniers en de gijzelnemers. Het doel van het plan was de bevrijding en bescherming van de gegijzelde passagiers in de trein. De consequentie dat waarschijnlijk alle gijzelnemers zouden omkomen, werd aanvaard. Het uitgeoefende geweld door de precisieschutters en de mariniers viel binnen de grenzen van de geweldstoepassing die door het bevoegd gezag was voorzien en aanvaard.
Dat staat in het verslag van het archiefonderzoek naar de beëindiging van de gijzeling bij De Punt en de daarmee samenhangende gijzeling van een lagere school in Bovensmilde. Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie en minister Hennis van Defensie hebben het verslag vandaag naar de Tweede Kamer gestuurd. De actie om de gegijzelden in de trein te bevrijden, kostte het leven aan zes gijzelnemers en twee gegijzelden. 49 gegijzelden werden bevrijd. Drie gijzelnemers werden aangehouden. Zes gegijzelden, twee mariniers en een gijzelnemer raakten gewond. In het verslag gaat het kabinet voor het eerst uitgebreid in op de operationele aspecten van de beëindiging van de gijzelingen. Het schetst een samenhangend beeld van de gebeurtenissen bij de beëindiging van de gijzeling en de context waarin deze gebeurtenissen moeten worden geplaatst. Voor het onderzoek zijn de archieven van alle betrokken diensten geraadpleegd.
Het onderzoek beschrijft de complexe afwegingen die de ministers 37 jaar geleden moesten maken. Om geweld te vermijden, was het beleid van het kabinet aanvankelijk gericht op het ‘murw’ maken van de gijzelnemers. Gedurende de gijzeling – die in totaal 20 dagen duurde - maakte het kabinet zich in toenemende mate zorgen over de gezondheid van de gegijzelden. Ook was er in de laatste dagen van de gijzeling volgens het kabinet sprake van een verharding in de opstelling van de gijzelnemers. Uit het onderzoek blijkt dat alle aspecten van het uiteindelijke bevrijdingsplan zorgvuldig zijn afgewogen. Alternatieven om de gijzeling op een minder gewelddadige wijze te beëindigen, zijn door het kabinet onbruikbaar bevonden. Het onderzoek heeft geen nieuwe informatie aan het licht gebracht die niet toen al bij de besluitvormers bekend was en door hen is meegewogen.
In het onderzoeksverslag staat een gedetailleerde reconstructie van de bevrijdingsactie. Uit observaties en verklaringen van vrijgelaten passagiers was duidelijk geworden dat de gegijzelden en gijzelnemers zich in verschillende delen van de trein ophielden. In de vroege ochtend van 11 juni 1977 openen de precisieschutters het vuur op de compartimenten van de trein waarin de gijzelnemers zich bevinden. De intensieve beschieting in combinatie met laag overvliegende straaljagers moet voorkomen dat zij zich onder de gegijzelden mengen. Ook biedt de beschieting dekking aan de mariniers die door het open terrein de trein naderen. Nadat het vuren door de precisieschutters is gestopt, dringen de mariniers via vijf portalen de trein binnen. De mariniers hebben de instructie dat ze niet mogen vuren op gijzelnemers die zich duidelijk waarneembaar overgeven. Binnen drie minuten bevrijden de mariniers de passagiers en wordt de trein veilig gesteld.
Bij de bevrijdingsactie komen twee gegijzelde passagiers om het leven. Eén passagier slaapt die nacht op een plek waar eerder een gijzelnemer de wacht hield. Zij wordt dodelijk getroffen door het vuur van de precisieschutters. De andere passagier komt om door vuur van de mariniers tijdens de schotenwisseling tussen de mariniers en een gijzelnemer. Uit nieuw onderzoek van het Nederlands Forensisch Instituut blijkt dat drie gijzelnemers het meest waarschijnlijk zijn gedood door het vuur van de precisieschutters. Van één gijzelnemer staat vast dat zij dodelijk werd getroffen door het vuur van de mariniers in de trein. Een andere gijzelnemer werd dodelijk getroffen door een projectiel dat kan zijn afgevuurd door de precisieschutters of door de mariniers van binnen of van buiten de trein. Van één gijzelnemer kan niet worden vastgesteld of hij dodelijk getroffen werd door het vuur van de precisieschutters of door het vuur van de mariniers in de trein. Voor de gijzelnemers die zijn gedood geldt dat het toegepaste geweld rechtsreeks voortvloeide uit de opdracht aan de precisieschutters om op aangewezen delen van de trein te schieten en de opdracht aan de mariniers om de gegijzelden te bevrijden. Voor de omgekomen gijzelnemers zijn geen aanwijzingen gevonden dat zij zich duidelijk waarneembaar hebben overgegeven. Twee gijzelnemers gaven zich over en één gijzelnemer werd na een schotenwisseling overmeesterd.
Het verslag beschrijft de politieke verantwoording die is afgelegd in 1977. Het archiefonderzoek bevestigt op vrijwel alle punten hetgeen het kabinet in 1977 in de Tweede Kamer heeft verklaard en in het kabinetsverslag heeft geschreven. Eén mededeling komt niet overeen met de bevindingen van het onderzoek. Dit is de mededeling dat er in de trein niet is geschoten op gijzelnemers die zich niet met een vuurwapen verzetten. Bij de gijzelnemers in de kop van de trein zijn wel wapens aangetroffen, maar er zijn geen aanwijzingen gevonden dat zij zich daarmee hebben verzet. Bij de vrouwelijke gijzelnemer op wie is geschoten is naderhand geen wapen aangetroffen.
In het archiefonderzoek wordt ook nader ingegaan op een interne nota van het ministerie van Justitie van 1 maart 1978 over de sectierapporten van de overleden gijzelnemers. In 2013 werd in de media bericht dat die nota zou vermelden dat de gijzelnemers door 144 kogels zijn getroffen. De nota heeft echter geen betrekking op het aantal kogels maar op het aantal uitwendige verwondingen. Volgens het NFI is het niet mogelijk om uit de autopsierapporten af te leiden door hoeveel kogels de gijzelnemers zijn getroffen.
Onderzoeksrapport: Beëindiging van de gijzeling bij De Punt in 1977
(Rijksoverheid, 19 november 2014)
Dat staat in het verslag van het archiefonderzoek naar de beëindiging van de gijzeling bij De Punt en de daarmee samenhangende gijzeling van een lagere school in Bovensmilde. Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie en minister Hennis van Defensie hebben het verslag vandaag naar de Tweede Kamer gestuurd. De actie om de gegijzelden in de trein te bevrijden, kostte het leven aan zes gijzelnemers en twee gegijzelden. 49 gegijzelden werden bevrijd. Drie gijzelnemers werden aangehouden. Zes gegijzelden, twee mariniers en een gijzelnemer raakten gewond. In het verslag gaat het kabinet voor het eerst uitgebreid in op de operationele aspecten van de beëindiging van de gijzelingen. Het schetst een samenhangend beeld van de gebeurtenissen bij de beëindiging van de gijzeling en de context waarin deze gebeurtenissen moeten worden geplaatst. Voor het onderzoek zijn de archieven van alle betrokken diensten geraadpleegd.
Het onderzoek beschrijft de complexe afwegingen die de ministers 37 jaar geleden moesten maken. Om geweld te vermijden, was het beleid van het kabinet aanvankelijk gericht op het ‘murw’ maken van de gijzelnemers. Gedurende de gijzeling – die in totaal 20 dagen duurde - maakte het kabinet zich in toenemende mate zorgen over de gezondheid van de gegijzelden. Ook was er in de laatste dagen van de gijzeling volgens het kabinet sprake van een verharding in de opstelling van de gijzelnemers. Uit het onderzoek blijkt dat alle aspecten van het uiteindelijke bevrijdingsplan zorgvuldig zijn afgewogen. Alternatieven om de gijzeling op een minder gewelddadige wijze te beëindigen, zijn door het kabinet onbruikbaar bevonden. Het onderzoek heeft geen nieuwe informatie aan het licht gebracht die niet toen al bij de besluitvormers bekend was en door hen is meegewogen.
In het onderzoeksverslag staat een gedetailleerde reconstructie van de bevrijdingsactie. Uit observaties en verklaringen van vrijgelaten passagiers was duidelijk geworden dat de gegijzelden en gijzelnemers zich in verschillende delen van de trein ophielden. In de vroege ochtend van 11 juni 1977 openen de precisieschutters het vuur op de compartimenten van de trein waarin de gijzelnemers zich bevinden. De intensieve beschieting in combinatie met laag overvliegende straaljagers moet voorkomen dat zij zich onder de gegijzelden mengen. Ook biedt de beschieting dekking aan de mariniers die door het open terrein de trein naderen. Nadat het vuren door de precisieschutters is gestopt, dringen de mariniers via vijf portalen de trein binnen. De mariniers hebben de instructie dat ze niet mogen vuren op gijzelnemers die zich duidelijk waarneembaar overgeven. Binnen drie minuten bevrijden de mariniers de passagiers en wordt de trein veilig gesteld.
Bij de bevrijdingsactie komen twee gegijzelde passagiers om het leven. Eén passagier slaapt die nacht op een plek waar eerder een gijzelnemer de wacht hield. Zij wordt dodelijk getroffen door het vuur van de precisieschutters. De andere passagier komt om door vuur van de mariniers tijdens de schotenwisseling tussen de mariniers en een gijzelnemer. Uit nieuw onderzoek van het Nederlands Forensisch Instituut blijkt dat drie gijzelnemers het meest waarschijnlijk zijn gedood door het vuur van de precisieschutters. Van één gijzelnemer staat vast dat zij dodelijk werd getroffen door het vuur van de mariniers in de trein. Een andere gijzelnemer werd dodelijk getroffen door een projectiel dat kan zijn afgevuurd door de precisieschutters of door de mariniers van binnen of van buiten de trein. Van één gijzelnemer kan niet worden vastgesteld of hij dodelijk getroffen werd door het vuur van de precisieschutters of door het vuur van de mariniers in de trein. Voor de gijzelnemers die zijn gedood geldt dat het toegepaste geweld rechtsreeks voortvloeide uit de opdracht aan de precisieschutters om op aangewezen delen van de trein te schieten en de opdracht aan de mariniers om de gegijzelden te bevrijden. Voor de omgekomen gijzelnemers zijn geen aanwijzingen gevonden dat zij zich duidelijk waarneembaar hebben overgegeven. Twee gijzelnemers gaven zich over en één gijzelnemer werd na een schotenwisseling overmeesterd.
Het verslag beschrijft de politieke verantwoording die is afgelegd in 1977. Het archiefonderzoek bevestigt op vrijwel alle punten hetgeen het kabinet in 1977 in de Tweede Kamer heeft verklaard en in het kabinetsverslag heeft geschreven. Eén mededeling komt niet overeen met de bevindingen van het onderzoek. Dit is de mededeling dat er in de trein niet is geschoten op gijzelnemers die zich niet met een vuurwapen verzetten. Bij de gijzelnemers in de kop van de trein zijn wel wapens aangetroffen, maar er zijn geen aanwijzingen gevonden dat zij zich daarmee hebben verzet. Bij de vrouwelijke gijzelnemer op wie is geschoten is naderhand geen wapen aangetroffen.
In het archiefonderzoek wordt ook nader ingegaan op een interne nota van het ministerie van Justitie van 1 maart 1978 over de sectierapporten van de overleden gijzelnemers. In 2013 werd in de media bericht dat die nota zou vermelden dat de gijzelnemers door 144 kogels zijn getroffen. De nota heeft echter geen betrekking op het aantal kogels maar op het aantal uitwendige verwondingen. Volgens het NFI is het niet mogelijk om uit de autopsierapporten af te leiden door hoeveel kogels de gijzelnemers zijn getroffen.
Onderzoeksrapport: Beëindiging van de gijzeling bij De Punt in 1977
(Rijksoverheid, 19 november 2014)
maandag 10 november 2014
Beantwoording Kamervragen over schoonmaakmiddel PX-10
Antwoorden op de schriftelijke vragen van de leden Eijsink en Kerstens (beiden PvdA) aan de minister van Defensie over het gebruik van PX-10 door Defensie (ingezonden 22 oktober 2014 met kenmerk 2014Z18661)
1
Heeft u kennisgenomen van de uitzending van Een Vandaag van 20 oktober?1
Ja.
2
Hoe lang bent u al op de hoogte van de (mogelijk) schadelijke effecten voor de gezondheid door het gebruik van PX-10?
De documentatie die binnen Defensie is teruggevonden over mogelijke gezondheidseffecten van het werken met PX-10, gaat terug tot 1980. Vanaf 1981 zijn maatregelen getroffen om het gebruik van PX-10 te verminderen. Tevens zijn er vanaf dat moment voorzorgsmaatregelen (waaronder beschermende middelen) getroffen om mogelijke gezondheidsrisico’s te verkleinen. PX-10 is in de periode 1981-1996 stapsgewijs uitgefaseerd.
3
Kunt u aangeven waarom de Kamer destijds niet geïnformeerd is over de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10?
De Kamer is in de periode 2008-2011 over het gebruik van PX-10 en de gevolgen ervan geïnformeerd (zie het overzicht in de bijlage bij Kamerstuk 34 000 X, nr.
13).
4
Bent u bereid de interne documenten van uw ministerie over het gebruik en de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10 met de Kamer te delen?
Ja, daartoe ben ik bereid. De desbetreffende documenten zijn na een Wob- verzoek van Letselschade Haaglanden ClaimZorg in 2013 al openbaar gemaakt en zijn onder meer terug te vinden op de website van EenVandaag2.
5
Waarom is er, ondanks bekendheid sinds 1976 met de (mogelijke) gezondheidsrisico verbonden aan het gebruik van PX-10, toch voor gekozen het gebruik te handhaven?
6
Hoe oordeelt u over de inhoud van de brief van 26 juni 1984 van de toenmalig directeur Materieel, waarin hij, ondanks de bekendheid met de (mogelijke) schadelijke gevolgen van PX-10, aangeeft: "Het produkt PX- 10 blijft bij de KM (evenals KL en KLU) gehandhaafd."?
In de brief van 1984 staat ook vermeld welke voorzorgsmaatregelen er bij gebruik moeten worden getroffen en dat er actie is genomen om het gebruik van PX-10 te verminderen. De in 1981 getroffen maatregelen zijn aan uw Kamer gemeld bij de beantwoording van Kamervragen in 20083.
7
Overweegt u een contra-expertise over het gebruik en de blootstelling aan PX-10 uit te laten voeren?
8
Bent u van plan de rapporten van het RIVM als gevolg van de informatie in deze uitzending opnieuw tegen het licht te houden? Zo nee, waarom niet?
9
Kunt u aangeven welke maatregelen u gaat nemen naar aanleiding van deze uitzending? Zo nee, waarom niet?
Het RIVM is onafhankelijk en organiseert zelf haar contra-expertise. Dit is in het onderzoek naar de gevolgen van PX-10 ook gebeurd. Zoals ik uw Kamer in mijn brief van 23 oktober jl. (Kamerstuk 34 000 X, nr. 13) heb laten weten, heeft het RIVM twee gerenommeerde en internationaal hoog aangeschreven onderzoeksinstituten bij het onderzoek betrokken. Ook zijn de onderzoeksresultaten onderworpen aan een externe review door twee internationale experts.
Het RIVM bepaalt hoe het onderzoek wordt uitgevoerd, welke wetenschappelijke methoden daarvoor geschikt zijn en stelt het wetenschappelijke rapport op. Het RIVM hanteert daarbij de principes van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid.
De Wet op het RIVM, waarin is vastgelegd welke taken het RIVM zelfstandig uitvoert, borgt haar onafhankelijkheid. In de wet is bepaald dat de minister geen aanwijzingen geeft voor de wijze van uitvoering en rapportage van de resultaten. Daarnaast schrijft de wet een Commissie van Toezicht voor met als taak het wetenschappelijk niveau van het RIVM te bewaken. Deze commissie ziet er tevens op toe dat de kritiek van wetenschappelijke aard op correcte wijze wordt afgehandeld.
Verder onderschrijft het RIVM de code van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling. Dit houdt onder andere in dat geen invalshoeken worden uitgesloten en actief overleg wordt gepleegd met partijen die kritiek hebben op haar onderzoek.
1
Heeft u kennisgenomen van de uitzending van Een Vandaag van 20 oktober?1
Ja.
2
Hoe lang bent u al op de hoogte van de (mogelijk) schadelijke effecten voor de gezondheid door het gebruik van PX-10?
De documentatie die binnen Defensie is teruggevonden over mogelijke gezondheidseffecten van het werken met PX-10, gaat terug tot 1980. Vanaf 1981 zijn maatregelen getroffen om het gebruik van PX-10 te verminderen. Tevens zijn er vanaf dat moment voorzorgsmaatregelen (waaronder beschermende middelen) getroffen om mogelijke gezondheidsrisico’s te verkleinen. PX-10 is in de periode 1981-1996 stapsgewijs uitgefaseerd.
3
Kunt u aangeven waarom de Kamer destijds niet geïnformeerd is over de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10?
De Kamer is in de periode 2008-2011 over het gebruik van PX-10 en de gevolgen ervan geïnformeerd (zie het overzicht in de bijlage bij Kamerstuk 34 000 X, nr.
13).
4
Bent u bereid de interne documenten van uw ministerie over het gebruik en de (mogelijke) schadelijke gevolgen van het gebruik van PX-10 met de Kamer te delen?
Ja, daartoe ben ik bereid. De desbetreffende documenten zijn na een Wob- verzoek van Letselschade Haaglanden ClaimZorg in 2013 al openbaar gemaakt en zijn onder meer terug te vinden op de website van EenVandaag2.
5
Waarom is er, ondanks bekendheid sinds 1976 met de (mogelijke) gezondheidsrisico verbonden aan het gebruik van PX-10, toch voor gekozen het gebruik te handhaven?
6
Hoe oordeelt u over de inhoud van de brief van 26 juni 1984 van de toenmalig directeur Materieel, waarin hij, ondanks de bekendheid met de (mogelijke) schadelijke gevolgen van PX-10, aangeeft: "Het produkt PX- 10 blijft bij de KM (evenals KL en KLU) gehandhaafd."?
In de brief van 1984 staat ook vermeld welke voorzorgsmaatregelen er bij gebruik moeten worden getroffen en dat er actie is genomen om het gebruik van PX-10 te verminderen. De in 1981 getroffen maatregelen zijn aan uw Kamer gemeld bij de beantwoording van Kamervragen in 20083.
7
Overweegt u een contra-expertise over het gebruik en de blootstelling aan PX-10 uit te laten voeren?
8
Bent u van plan de rapporten van het RIVM als gevolg van de informatie in deze uitzending opnieuw tegen het licht te houden? Zo nee, waarom niet?
9
Kunt u aangeven welke maatregelen u gaat nemen naar aanleiding van deze uitzending? Zo nee, waarom niet?
Het RIVM is onafhankelijk en organiseert zelf haar contra-expertise. Dit is in het onderzoek naar de gevolgen van PX-10 ook gebeurd. Zoals ik uw Kamer in mijn brief van 23 oktober jl. (Kamerstuk 34 000 X, nr. 13) heb laten weten, heeft het RIVM twee gerenommeerde en internationaal hoog aangeschreven onderzoeksinstituten bij het onderzoek betrokken. Ook zijn de onderzoeksresultaten onderworpen aan een externe review door twee internationale experts.
Het RIVM bepaalt hoe het onderzoek wordt uitgevoerd, welke wetenschappelijke methoden daarvoor geschikt zijn en stelt het wetenschappelijke rapport op. Het RIVM hanteert daarbij de principes van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, controleerbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid.
De Wet op het RIVM, waarin is vastgelegd welke taken het RIVM zelfstandig uitvoert, borgt haar onafhankelijkheid. In de wet is bepaald dat de minister geen aanwijzingen geeft voor de wijze van uitvoering en rapportage van de resultaten. Daarnaast schrijft de wet een Commissie van Toezicht voor met als taak het wetenschappelijk niveau van het RIVM te bewaken. Deze commissie ziet er tevens op toe dat de kritiek van wetenschappelijke aard op correcte wijze wordt afgehandeld.
Verder onderschrijft het RIVM de code van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling. Dit houdt onder andere in dat geen invalshoeken worden uitgesloten en actief overleg wordt gepleegd met partijen die kritiek hebben op haar onderzoek.
Het RIVM heeft inmiddels laten weten - in lijn met de door het RIVM gehanteerde zorgvuldigheidseisen - de toxicoloog die in genoemde uitzending van Dossier EenVandaag het woord voert, uit te nodigen voor een gesprek samen met andere deskundigen. Het RIVM zal mij informeren over de uitkomsten en zal deze ook op haar eigen website plaatsen. De uitkomsten worden vanzelfsprekend tevens met uw Kamer gedeeld.
10
Vormt de uitzending van EenVandaag voor u aanleiding om zo spoedig mogelijk actie te ondernemen richting de oud-werknemers en hun nabestaanden? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?
Het betrokken personeel is destijds over het onderzoek en de resultaten hiervan geïnformeerd. Ik betreur in hoge mate de onrust die nu opnieuw dreigt te ontstaan onder het (voormalige) defensiepersoneel. Medewerkers die zich zorgen maken, kunnen zich wenden tot het ABP Zorgloket (voormalig personeel) of de verantwoordelijk militair arts dan wel de bedrijfsarts (actief dienend personeel). Ook is informatie over PX-10 terug te vinden op de daarvoor ingerichte internetpagina van Defensie.
11
Kunt u deze vragen uiterlijk binnen één week beantwoorden?
Dat is helaas niet mogelijk gebleken.
3) Aanhangsel Handelingen 2008-2009, nr. 1780, antwoord op vragen 2 t/m 7
(Tweede Kamer, 10 november 2014)
Kamerbrief over internationale militaire samenwerking
Datum 7 november 2014
Hierbij informeer ik u over de jaarlijkse stand van zaken met betrekking tot internationale militaire samenwerking. De eerste rapportage heeft de Kamer ontvangen op 13 februari jl. (Kamerstuk 33 279, nr. 10).
Defensie richt zich bij de bilaterale samenwerking op een beperkt aantal strategische partners. Dat zijn in de eerste plaats België, Duitsland en Luxemburg. Daarnaast blijft Defensie nauw samenwerken met Denemarken, Frankrijk, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. De samenwerking met al deze landen verloopt goed. In deze brief ga ik in op enkele recente ontwikkelingen in de bilaterale samenwerking met België en Luxemburg en met Duitsland. Ook ga ik in op het Britse initiatief voor een Joint Expeditionary Force en op de samenwerking met Noorwegen. In de bijlage is een actualisatie opgenomen van het overzicht van de samenwerking met deze en andere landen en de samenwerking in multilateraal verband.
Duidelijk is dat Nederland met concrete initiatieven een voortrekkersrol blijft vervullen bij de verdere verdieping van de Europese defensiesamenwerking. De uitkomsten van het Interdepartementale Beleidsonderzoek 'Wapensystemen', dat kortgeleden is begonnen en in maart 2015 wordt voltooid, zullen eveneens bij de verdere verdieping van de internationale samenwerking worden betrokken. Let wel, de voortgang die in het kader van de Europese defensiesamenwerking kan worden geboekt, is afhankelijk van de bereidheid van alle partners, inclusief Nederland, om werkelijk stappen te zetten. De kost gaat bij deze initiatieven meestal voor de baat uit. Realisme blijft derhalve geboden.
Op 15 en 16 oktober jl. heeft het ministerie van Defensie in samenwerking met het Instituut Clingendael in Den Haag een internationaal seminar georganiseerd over defensiesamenwerking onder de titel Defence cooperation in Clusters – Identifying the Next Steps. Er is onder andere gesproken over de rol van parlementen bij het versterken van de samenwerking, het belang van een verdere harmonisering van de defensieplanning van samenwerkingspartners en de rol van het Europese Defensie Agentschap (EDA) en de Navo bij defensiesamenwerking. Het Instituut Clingendael zal binnenkort het verslag van het seminar publiceren.
Benelux
Met België en Luxemburg werkt Nederland al langere tijd intensief samen. Een belangrijk voorbeeld daarvan is de Belgisch-Nederlandse samenwerking op marinegebied (Benesam), waarbij de marines verregaand zijn geïntegreerd ten aanzien van onder meer onderhoud, opleidingen en training. De Benelux-partners hebben op 18 april 2012 een ministeriële verklaring getekend over de intensivering van hun samenwerking. In de bijlage wordt ingegaan op de tot dusver behaalde resultaten. Een noemenswaardig resultaat is de oprichting van het gezamenlijke wapenbeheersingsbureau (Benelux Arms Control Agency, BACA) in het Belgische Peutie (Kamerstuk 28 676, nr. 197).
België en Nederland maken daarnaast goede vorderingen met een verdrag dat de integratie van de luchtruimbewaking mogelijk moet maken. Beide ministers van Defensie hebben hierover op 23 oktober 2013 een Letter of Intent getekend (Kamerstuk 33 763, nr. 11). Naar verwachting is het conceptverdrag eind dit jaar gereed en kan het in het eerste kwartaal van 2015 aan de Tweede Kamer worden voorgelegd. Het streven is de samenwerking in 2016 te laten ingaan, na ratificatie van het verdrag door de parlementen van beide landen.
Bij de Belgisch-Nederlandse samenwerking speelt een rol dat België en Frankrijk reeds een verdrag hebben gesloten om elkaar steun te verlenen bij de Renegadetaak (de bestrijding van luchtvaartterrorisme). België, Frankrijk en Nederland bezien in hoeverre dit van invloed is op het te sluiten Belgisch-Nederlandse verdrag. Naar verwachting is een voor alle drie de landen bevredigende oplossing mogelijk. De Kamer zal hierover tijdig worden geïnformeerd.
Bilaterale samenwerking met Duitsland
Duitsland en Nederland werken sinds lange tijd intensief samen. Een belangrijk voorbeeld daarvan is het in 1995 opgerichte gezamenlijke Duits-Nederlandse hoofdkwartier in Münster, dat momenteel wordt ontwikkeld tot een snel inzetbaar Joint Task Force hoofdkwartier van de Navo.
Met de ondertekening op 28 mei 2013 van de Declaration of Intent hebben Duitsland en Nederland de reeds bestaande samenwerking sterk geïntensiveerd (Kamerstuk 33 279, nr. 6). In deze DoI is afgesproken een reeks van verdere mogelijkheden voor samenwerking te onderzoeken waarbij, indien van toepassing, de integratie van eenheden het eindresultaat kan zijn. Eerder dit jaar bereikten beide landen een belangrijke mijlpaal in hun samenwerking met de integratie van de Luchtmobiele Brigade in de Duitse Division Schnelle Kräfte. Deze integratie is op 12 juni jl. officieel van start gegaan met een ceremonie in Schaarsbergen en het Duitse Stadtallendorf in aanwezigheid van de ministers van
Defensie en parlementariërs uit beide landen.
Voor de uitvoering van de DoI bestaan intensieve contacten zowel op het niveau van de ministeries als van de defensieonderdelen zoals de operationele commando’s. Een hoogambtelijke overlegstructuur (High Level Steering Group, HLSG) geeft sturing aan de samenwerking en bewaakt de voortgang. Gedurende de uitwerking van DoI zijn inmiddels enkele veelbelovende gebieden onderkend die zicht bieden op concreet resultaat. Voorbeelden daarvan zijn het onderhoudvan grondgebonden systemen; een mogelijke studie over de integratie van sensoren voor ballistische raketverdediging, ook in het kader van het Smart Defence initiatief van de Navo; cyber; grondgebonden luchtverdediging; harmonisering van de plannen voor marinebouw; grondgebonden vuursteuneenheden (artillerie en mortieren) en kennisuitwisseling bij militaire gezondheidszorg.
Daarnaast is nog een reeks van voorbereidende studies gaande. Zowel Duitsland als Nederland heeft in het volgende decennium behoefte aan fregatten en andere marineschepen, waarbij het voor Nederland onder meer gaat om de vervanging van de twee M-fregatten. Momenteel wordt bezien in hoeverre de technische eisen van beide landen ten aanzien van fregatten onder één noemer kunnen worden gebracht. Op landmachtgebied streeft Defensie naar het behoud van expertise met betrekking tot het opereren met tanks op compagnies- en bataljonsniveau. In dit verband bezien beide landmachten of de integratie mogelijk is van de 43e gemechaniseerde brigade in Havelte en de Duitse Eerste Pantserdivisie en, als onderdeel hiervan, van een Duitse eenheid in de Nederlandse brigade.
Bij enkele aspecten die in de DoI van 2013 zijn genoemd hebben beide landen inmiddels geconcludeerd dat samenwerking weinig perspectieven biedt. Het gaat onder andere om kleinkaliberwapens. De harmonisering van de plannen voor de aanschaf van onderzeeboten is geen optie gebleken want in de investeringsschema’s van beide landen voor de lange termijn is bij onderzeeboten geen sprake is van samenloop. Dit laat onverlet dat samenwerking bij onderzeeboten op andere gebieden wel degelijk kansen biedt. Een ontwikkeling van een van afstand bestuurbaar luchtsysteem (UAS) is niet aan de orde. Samenwerking op het gebied van MALE UAV biedt de meeste kansen indien Duitsland en Nederland zouden kiezen voor hetzelfde systeem.
Noorwegen
Noorwegen is aangemerkt als strategische samenwerkingspartner. In maart 2012 is een Declaration of Intent getekend over materiële en operationele samenwerking. Onlangs hebben beide landen besloten tot de oprichting van een coördinatiegroep om het overleg over de bestaande samenwerkingsinitiatieven beter te structureren en om mogelijke nieuwe initiatieven te onderzoeken. De coördinatiegroep moet in het voorjaar van 2015 van start gaan. Beide landen zien onder meer perspectief in de samenwerking bij de bouw van onderzeeboten.
Joint Expeditionary Force (JEF) van het Verenigd Koninkrijk
Het Verenigd Koninkrijk heeft het initiatief genomen tot de JEF in het kader van de herinrichting van de Britse krijgsmacht nu de ISAF-operatie in Afghanistan ten einde loopt. De JEF is een snel inzetbare expeditionaire strijdmacht die drie operaties tegelijkertijd moet kunnen uitvoeren, aangestuurd vanuit het Permanent Joint Headquarters (PJHQ) in Londen. De missies kunnen, wereldwijd, het gehele spectrum bestrijken van humanitaire hulp tot gewapende inzet. Zes landen (Denemarken, Estland, Letland, Litouwen, Nederland en Noorwegen) hebben op 4 september jl. in Wales samen met het Verenigd Koninkrijk een Letter of Intent getekend inzake deelneming aan de JEF. Zij zullen in overleg bijdragen en deelnemen aan oefeningen, training en inzet ervan. Het streven is midden volgend jaar een Memorandum of Understanding over de JEF te tekenen.
Het is de bedoeling dat de JEF in de internationale samenstelling in 2018 volledig operationeel inzetbaar zal zijn. Het Britse deel van de JEF beschikt sinds april jl. over een initiële operationele capaciteit. Nederland zal vanaf begin volgend jaar een officier plaatsen in het PJHQ ten behoeve van de oprichting van de JEF in de internationale samenstelling.
Voor Nederland geldt dat bijdragen aan de JEF steeds zullen moeten worden bezien in samenhang met bijdragen aan de snelle reactiemachten van de Navo en de EU Battlegroups. De JEF lijkt goede mogelijkheden te bieden tot uitbreiding van de samenwerking op maritiem gebied, in het bijzonder ten aanzien van de UK/NL Amphibious Force en het Joint Support Ship (JSS), maar ook andere capaciteiten komen hiervoor in aanmerking.
De JEF is complementair aan de nieuwe Very High Readiness Joint Taskforce van de Navo, maar staat daar verder los van. De VJTF maakt deel uit van het Readiness Action Plan, een initiatief van de Secretaris-Generaal van de Navo dat beoogt de gereedheid en inzetbaarheid van de NATO Response Force (NRF) te vergroten. De VJTF wordt gezien als het voorhoede-element van de NRF dat binnen enkele dagen inzetbaar moet zijn. De staatshoofden en regeringsleiders van de Navo hebben het Readiness Action Plan bekrachtigd tijdens de Navo-top in Wales van 4 en 5 september jl..
Ten slotte
Zoals eerder gesteld, vervult Nederland een voortrekkersrol op het gebied van internationale defensiesamenwerking. Ik ben voornemens de inspanningen op dit gebied onverminderd voort te zetten.
DE MINISTER VAN DEFENSIE
J.A. Hennis-Plasschaert
Hierbij informeer ik u over de jaarlijkse stand van zaken met betrekking tot internationale militaire samenwerking. De eerste rapportage heeft de Kamer ontvangen op 13 februari jl. (Kamerstuk 33 279, nr. 10).
Defensie richt zich bij de bilaterale samenwerking op een beperkt aantal strategische partners. Dat zijn in de eerste plaats België, Duitsland en Luxemburg. Daarnaast blijft Defensie nauw samenwerken met Denemarken, Frankrijk, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. De samenwerking met al deze landen verloopt goed. In deze brief ga ik in op enkele recente ontwikkelingen in de bilaterale samenwerking met België en Luxemburg en met Duitsland. Ook ga ik in op het Britse initiatief voor een Joint Expeditionary Force en op de samenwerking met Noorwegen. In de bijlage is een actualisatie opgenomen van het overzicht van de samenwerking met deze en andere landen en de samenwerking in multilateraal verband.
Duidelijk is dat Nederland met concrete initiatieven een voortrekkersrol blijft vervullen bij de verdere verdieping van de Europese defensiesamenwerking. De uitkomsten van het Interdepartementale Beleidsonderzoek 'Wapensystemen', dat kortgeleden is begonnen en in maart 2015 wordt voltooid, zullen eveneens bij de verdere verdieping van de internationale samenwerking worden betrokken. Let wel, de voortgang die in het kader van de Europese defensiesamenwerking kan worden geboekt, is afhankelijk van de bereidheid van alle partners, inclusief Nederland, om werkelijk stappen te zetten. De kost gaat bij deze initiatieven meestal voor de baat uit. Realisme blijft derhalve geboden.
Op 15 en 16 oktober jl. heeft het ministerie van Defensie in samenwerking met het Instituut Clingendael in Den Haag een internationaal seminar georganiseerd over defensiesamenwerking onder de titel Defence cooperation in Clusters – Identifying the Next Steps. Er is onder andere gesproken over de rol van parlementen bij het versterken van de samenwerking, het belang van een verdere harmonisering van de defensieplanning van samenwerkingspartners en de rol van het Europese Defensie Agentschap (EDA) en de Navo bij defensiesamenwerking. Het Instituut Clingendael zal binnenkort het verslag van het seminar publiceren.
Benelux
Met België en Luxemburg werkt Nederland al langere tijd intensief samen. Een belangrijk voorbeeld daarvan is de Belgisch-Nederlandse samenwerking op marinegebied (Benesam), waarbij de marines verregaand zijn geïntegreerd ten aanzien van onder meer onderhoud, opleidingen en training. De Benelux-partners hebben op 18 april 2012 een ministeriële verklaring getekend over de intensivering van hun samenwerking. In de bijlage wordt ingegaan op de tot dusver behaalde resultaten. Een noemenswaardig resultaat is de oprichting van het gezamenlijke wapenbeheersingsbureau (Benelux Arms Control Agency, BACA) in het Belgische Peutie (Kamerstuk 28 676, nr. 197).
België en Nederland maken daarnaast goede vorderingen met een verdrag dat de integratie van de luchtruimbewaking mogelijk moet maken. Beide ministers van Defensie hebben hierover op 23 oktober 2013 een Letter of Intent getekend (Kamerstuk 33 763, nr. 11). Naar verwachting is het conceptverdrag eind dit jaar gereed en kan het in het eerste kwartaal van 2015 aan de Tweede Kamer worden voorgelegd. Het streven is de samenwerking in 2016 te laten ingaan, na ratificatie van het verdrag door de parlementen van beide landen.
Bij de Belgisch-Nederlandse samenwerking speelt een rol dat België en Frankrijk reeds een verdrag hebben gesloten om elkaar steun te verlenen bij de Renegadetaak (de bestrijding van luchtvaartterrorisme). België, Frankrijk en Nederland bezien in hoeverre dit van invloed is op het te sluiten Belgisch-Nederlandse verdrag. Naar verwachting is een voor alle drie de landen bevredigende oplossing mogelijk. De Kamer zal hierover tijdig worden geïnformeerd.
Bilaterale samenwerking met Duitsland
Duitsland en Nederland werken sinds lange tijd intensief samen. Een belangrijk voorbeeld daarvan is het in 1995 opgerichte gezamenlijke Duits-Nederlandse hoofdkwartier in Münster, dat momenteel wordt ontwikkeld tot een snel inzetbaar Joint Task Force hoofdkwartier van de Navo.
Met de ondertekening op 28 mei 2013 van de Declaration of Intent hebben Duitsland en Nederland de reeds bestaande samenwerking sterk geïntensiveerd (Kamerstuk 33 279, nr. 6). In deze DoI is afgesproken een reeks van verdere mogelijkheden voor samenwerking te onderzoeken waarbij, indien van toepassing, de integratie van eenheden het eindresultaat kan zijn. Eerder dit jaar bereikten beide landen een belangrijke mijlpaal in hun samenwerking met de integratie van de Luchtmobiele Brigade in de Duitse Division Schnelle Kräfte. Deze integratie is op 12 juni jl. officieel van start gegaan met een ceremonie in Schaarsbergen en het Duitse Stadtallendorf in aanwezigheid van de ministers van
Defensie en parlementariërs uit beide landen.
Voor de uitvoering van de DoI bestaan intensieve contacten zowel op het niveau van de ministeries als van de defensieonderdelen zoals de operationele commando’s. Een hoogambtelijke overlegstructuur (High Level Steering Group, HLSG) geeft sturing aan de samenwerking en bewaakt de voortgang. Gedurende de uitwerking van DoI zijn inmiddels enkele veelbelovende gebieden onderkend die zicht bieden op concreet resultaat. Voorbeelden daarvan zijn het onderhoudvan grondgebonden systemen; een mogelijke studie over de integratie van sensoren voor ballistische raketverdediging, ook in het kader van het Smart Defence initiatief van de Navo; cyber; grondgebonden luchtverdediging; harmonisering van de plannen voor marinebouw; grondgebonden vuursteuneenheden (artillerie en mortieren) en kennisuitwisseling bij militaire gezondheidszorg.
Daarnaast is nog een reeks van voorbereidende studies gaande. Zowel Duitsland als Nederland heeft in het volgende decennium behoefte aan fregatten en andere marineschepen, waarbij het voor Nederland onder meer gaat om de vervanging van de twee M-fregatten. Momenteel wordt bezien in hoeverre de technische eisen van beide landen ten aanzien van fregatten onder één noemer kunnen worden gebracht. Op landmachtgebied streeft Defensie naar het behoud van expertise met betrekking tot het opereren met tanks op compagnies- en bataljonsniveau. In dit verband bezien beide landmachten of de integratie mogelijk is van de 43e gemechaniseerde brigade in Havelte en de Duitse Eerste Pantserdivisie en, als onderdeel hiervan, van een Duitse eenheid in de Nederlandse brigade.
Bij enkele aspecten die in de DoI van 2013 zijn genoemd hebben beide landen inmiddels geconcludeerd dat samenwerking weinig perspectieven biedt. Het gaat onder andere om kleinkaliberwapens. De harmonisering van de plannen voor de aanschaf van onderzeeboten is geen optie gebleken want in de investeringsschema’s van beide landen voor de lange termijn is bij onderzeeboten geen sprake is van samenloop. Dit laat onverlet dat samenwerking bij onderzeeboten op andere gebieden wel degelijk kansen biedt. Een ontwikkeling van een van afstand bestuurbaar luchtsysteem (UAS) is niet aan de orde. Samenwerking op het gebied van MALE UAV biedt de meeste kansen indien Duitsland en Nederland zouden kiezen voor hetzelfde systeem.
Noorwegen
Noorwegen is aangemerkt als strategische samenwerkingspartner. In maart 2012 is een Declaration of Intent getekend over materiële en operationele samenwerking. Onlangs hebben beide landen besloten tot de oprichting van een coördinatiegroep om het overleg over de bestaande samenwerkingsinitiatieven beter te structureren en om mogelijke nieuwe initiatieven te onderzoeken. De coördinatiegroep moet in het voorjaar van 2015 van start gaan. Beide landen zien onder meer perspectief in de samenwerking bij de bouw van onderzeeboten.
Joint Expeditionary Force (JEF) van het Verenigd Koninkrijk
Het Verenigd Koninkrijk heeft het initiatief genomen tot de JEF in het kader van de herinrichting van de Britse krijgsmacht nu de ISAF-operatie in Afghanistan ten einde loopt. De JEF is een snel inzetbare expeditionaire strijdmacht die drie operaties tegelijkertijd moet kunnen uitvoeren, aangestuurd vanuit het Permanent Joint Headquarters (PJHQ) in Londen. De missies kunnen, wereldwijd, het gehele spectrum bestrijken van humanitaire hulp tot gewapende inzet. Zes landen (Denemarken, Estland, Letland, Litouwen, Nederland en Noorwegen) hebben op 4 september jl. in Wales samen met het Verenigd Koninkrijk een Letter of Intent getekend inzake deelneming aan de JEF. Zij zullen in overleg bijdragen en deelnemen aan oefeningen, training en inzet ervan. Het streven is midden volgend jaar een Memorandum of Understanding over de JEF te tekenen.
Het is de bedoeling dat de JEF in de internationale samenstelling in 2018 volledig operationeel inzetbaar zal zijn. Het Britse deel van de JEF beschikt sinds april jl. over een initiële operationele capaciteit. Nederland zal vanaf begin volgend jaar een officier plaatsen in het PJHQ ten behoeve van de oprichting van de JEF in de internationale samenstelling.
Voor Nederland geldt dat bijdragen aan de JEF steeds zullen moeten worden bezien in samenhang met bijdragen aan de snelle reactiemachten van de Navo en de EU Battlegroups. De JEF lijkt goede mogelijkheden te bieden tot uitbreiding van de samenwerking op maritiem gebied, in het bijzonder ten aanzien van de UK/NL Amphibious Force en het Joint Support Ship (JSS), maar ook andere capaciteiten komen hiervoor in aanmerking.
De JEF is complementair aan de nieuwe Very High Readiness Joint Taskforce van de Navo, maar staat daar verder los van. De VJTF maakt deel uit van het Readiness Action Plan, een initiatief van de Secretaris-Generaal van de Navo dat beoogt de gereedheid en inzetbaarheid van de NATO Response Force (NRF) te vergroten. De VJTF wordt gezien als het voorhoede-element van de NRF dat binnen enkele dagen inzetbaar moet zijn. De staatshoofden en regeringsleiders van de Navo hebben het Readiness Action Plan bekrachtigd tijdens de Navo-top in Wales van 4 en 5 september jl..
Ten slotte
Zoals eerder gesteld, vervult Nederland een voortrekkersrol op het gebied van internationale defensiesamenwerking. Ik ben voornemens de inspanningen op dit gebied onverminderd voort te zetten.
DE MINISTER VAN DEFENSIE
J.A. Hennis-Plasschaert
donderdag 6 november 2014
Antwoord op Kamervragen over de werkomstandigheden in Mali
Antwoord van minister Hennis – Plasschaert (Defensie) (ontvangen 6 november 2014) op vragen van het lid Jasper van Dijk (SP) aan de Minister van Defensie over tekortkomingen voor militairen in Mali (ingezonden 17 oktober 2014).
1
Wat is uw oordeel over het bericht ‘Gevoelstemperatuur: 67 graden Celsius; bijna alle WC’s kapot’? 1)
2
Voelt u zich aangesproken door de uitspraak van een anonieme militair: “Ik ben nu zes keer uitgezonden geweest en dit heb ik nog nooit meegemaakt. Je wordt gewoon de woestijn ingetrapt en verder zoek je het maar uit”?
Antwoord op vragen 1 en 2:
De strekking van het artikel en de daarin aangehaalde uitspraken worden niet breed gedragen door de militairen die momenteel zijn uitgezonden naar Mali.
1
Wat is uw oordeel over het bericht ‘Gevoelstemperatuur: 67 graden Celsius; bijna alle WC’s kapot’? 1)
2
Voelt u zich aangesproken door de uitspraak van een anonieme militair: “Ik ben nu zes keer uitgezonden geweest en dit heb ik nog nooit meegemaakt. Je wordt gewoon de woestijn ingetrapt en verder zoek je het maar uit”?
Antwoord op vragen 1 en 2:
De strekking van het artikel en de daarin aangehaalde uitspraken worden niet breed gedragen door de militairen die momenteel zijn uitgezonden naar Mali.
3
Waarom slapen de militairen bijna een jaar na aanvang van de missie nog steeds in tenten? In hoeverre is de veiligheid in het geding, vanwege het risico van raketaanvallen op het kamp?
Aangezien het Nederlandse kamp van de grond af aan moest worden gebouwd, zijn de Nederlandse militairen aanvankelijk in tenten gelegerd. Met de Kamerbrief van 28 maart 2014 (Kamerstuk 29 521 nr. 241) heb ik uw Kamer geïnformeerd dat de tenten zouden worden vervangen door beschermende containers. Eind september konden de eerste Nederlandse militairen worden gelegerd in woonchalets. Vanaf begin december kunnen, in geval van nood, alle Nederlandse militairen van het detachement worden gelegerd in beschermde onderkomens. Vanaf eind januari 2015 is er voor alle Nederlandse militairen standaard een onderkomen in deze containers. De veiligheid van het Nederlands personeel is niet in het geding, aangezien er op het kamp onderkomens (‘shelters’) zijn gebouwd waarin kan worden geschuild tijdens raketaanvallen. Nederland is overigens het enige land binnen MINUSMA dat zijn personeel in dergelijke beschermende containers onderbrengt. De dreiging van beschietingen op het Nederlandse kamp in Gao is begin oktober vanwege het lage aantal incidenten bovendien teruggebracht van significant naar matig. De huidige beschermingsmaatregelen op het kamp zijn hiermee voldoende.
4
Deelt u de mening van de voorzitter van vakbond AFMP dat de situatie in Gao “onacceptabel” is? Kunt u uw antwoord toelichten?
5
Deelt u de mening dat goede voorzieningen voor militairen nooit ondergeschikt mogen zijn aan de politieke wens om deel te nemen aan een missie? Zo ja, waarom horen we keer op keer dat uitgezonden militairen met tekortschietende voorzieningen worden geconfronteerd?
Antwoord op vragen 4 en 5:
De Nederlandse militairen werken in Mali onder moeilijke omstandigheden. Dit geldt vooral voor de militairen die zijn geplaatst in Gao, waar de afgelopen maanden de hoge temperatuur en het stof de werk- en leefomstandigheden hebben bemoeilijkt. Defensie stelt alles in het werk om de bouw van het Nederlands kamp, inclusief alle voorzieningen, zo spoedig mogelijk te voltooien. Omdat de logistieke aanvoerlijnen naar Gao lang zijn en de klimatologische omstandigheden zwaar, duurt de bouw van het Nederlands kamp langer dan aanvankelijk was voorzien. Volgens de huidige planning zal het Nederlands kamp in Gao eind april 2015 gereed zijn. Kritieke reservedelen, zoals voor het sanitair, worden versneld naar Mali vervoerd. Ook zijn er alternatieve sanitaire voorzieningen gemaakt. Het standaard VN-voedselrantsoen wordt door Nederland aangevuld tot een meer gevarieerd menu. Vanwege de warme weersomstandigheden in Mali zijn de werktijden aangepast, vooral voor het personeel dat fysieke arbeid verricht. Nieuw personeel neemt deel aan een acclimatisatieprogramma om gefaseerd te wennen aan het werken in een heet klimaat. Met deze maatregelen wordt de situatie in Gao als acceptabel gezien. Overigens zijn Nederlandse militairen opgeleid om onder moeilijke omstandigheden te opereren.
6
Erkent u dat militairen, vanwege angst voor baanverlies, niet snel zullen klagen over de omstandigheden tegenover hun leidinggevende? Wat onderneemt u om te achterhalen hoe militairen werkelijk over de omstandigheden denken?
Nederlandse militairen zijn goed opgeleid en zijn in staat om hun werkzaamheden uit te voeren. In het missiegebied zijn voldoende mogelijkheden aanwezig om problemen kenbaar te maken aan leidinggevenden. Ook andere kanalen staan tot hun beschikking, onder meer de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht.
Defensie peilt daarnaast periodiek de mening van militairen en burgers over de werkomstandigheden en werkbeleving. Het betreft de monitor werkbeleving (halfjaarlijkse rapportage over de werkbeleving van militairen en burgers), het medewerkertevredenheidsonderzoek ‘ PICTURE/SCOPE’ (periodiek onderzoek naar de werkbeleving van personeel per eenheid) en moreelonderzoeken in de missiegebieden, waaronder ook Mali. In deze onderzoeken kunnen militairen open, eerlijk en anoniem hun mening over de werkomstandigheden en werkbeleving geven. Deelneming aan de onderzoeken geschiedt op vrijwillige basis. De uitkomsten van de onderzoeken worden door commandanten (en veelal ook door medezeggenschapsraden) gebruikt om, waar mogelijk, verbeteringen aan te brengen in de werkomstandigheden en/of werkbeleving van het personeel.
7
Bent u bereid om de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG) onderzoek te laten doen naar de omstandigheden op het kamp?
Ik zie gezien het bovenstaande geen aanleiding tot een aanvraag voor een onderzoek door de IMG. De IMG kan echter ook op aanvraag van de bonden onderzoek verrichten. Indien hij zelf aanleiding ziet het kamp te bezoeken, zal hem dit uiteraard worden toegestaan. Momenteel ziet de IMG geen aanleiding het kamp op korte termijn te bezoeken.
8
Hebben de Nederlandse troepen in Mali inderdaad “niet de beste uitrusting en de voertuigen voor een gevaarlijke missie”? Hoe wordt dit probleem opgelost? Waarom staat dit niet in de laatste voortgangsrapportage over MINUSMA?
De Nederlandse militairen werken met kwalitatief goed materiaal dat toereikend is om hun werkzaamheden in Mali uit te voeren. De logistieke voorraden zijn in de afgelopen maanden verder aangevuld. Deze aanvoer neemt enige tijd in beslag omdat veel zaken over zee moeten worden aangevoerd.
woensdag 5 november 2014
Hulpgoederen ebolalanden aan boord Karel Doorman
Het laden van marineschip Karel Doorman, dat donderdag vertrekt naar West-Afrika, gaat vandaag van start. Rond het middaguur zal worden begonnen met het aan boord brengen van hulpgoederen om de ebolacrisis te bestrijden. Aan boord komen onder meer 11 miljoen handschoenen, tientallen vrachtwagens, auto's en ambulances, 1000 rubberen laarzen, ontsmettingsmiddel, thermometers, generatoren, mobiele laboratoria, beschermende kleding voor artsen en meer dan 300.000 maskers om de hulpverleners te beschermen.
Deze hoeveelheden kunnen volgens minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) echt een verschil maken.‘Dit zijn spullen die hulpverleners keihard nodig hebben. Hiermee kunnen ze aan de slag en helpen ze de epidemie in te dammen’, zegt Ploumen, die de inzet van de Karel Doorman samen met minister Hennis van Defensie heeft geregeld. Ook de EU draagt bij aan de inzet van het schip.
Nederland heeft voor ruim 5 miljoen euro aan hulpgoederen ingekocht. De hulpgoederen aan boord van het marineschip komen niet alleen uit Nederland maar ook uit 8 andere lidstaten; Oostenrijk, België, Finland, Hongarije, Slowakije, Tsjechië, Roemenië en Groot-Brittannië.
Het schip vaart de komende twee weken via Groot-Brittannië en Dakar naar Guinee, Sierra Leone en Liberia. De verwachting is dat de eerste hulpgoederen rond 20 november in de door ebola getroffen landen kunnen worden afgeleverd.
‘We hebben goede afspraken gemaakt met de lokale autoriteiten en de hulporganisaties om de goederen snel bij de patiënten te krijgen’, zegt Ploumen. ‘Onze speciale gezant is nu in de regio om die afspraken nog eens te bevestigen’, zegt de minister.
Ploumen stelde recent ambassadeur Hans Docter aan als speciaal gezant voor de getroffen landen. ‘Hij constateert momenteel lichte vooruitgang in Liberia, waar de hulp goed op stoom komt en goed wordt gecoördineerd’, stelt Ploumen. In Guinee gaat het minder goed. ‘De autoriteiten moeten daar echt nog een slag maken om deze strijd te kunnen gaan winnen. We helpen waar mogelijk, onder meer door in te zetten op betere coördinatie van de hulp.’ Docter reist later nog naar Sierra Leone.
(Rijksoverheid, 5 november 2014)
Video (BNR)
Deze hoeveelheden kunnen volgens minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) echt een verschil maken.‘Dit zijn spullen die hulpverleners keihard nodig hebben. Hiermee kunnen ze aan de slag en helpen ze de epidemie in te dammen’, zegt Ploumen, die de inzet van de Karel Doorman samen met minister Hennis van Defensie heeft geregeld. Ook de EU draagt bij aan de inzet van het schip.
Nederland heeft voor ruim 5 miljoen euro aan hulpgoederen ingekocht. De hulpgoederen aan boord van het marineschip komen niet alleen uit Nederland maar ook uit 8 andere lidstaten; Oostenrijk, België, Finland, Hongarije, Slowakije, Tsjechië, Roemenië en Groot-Brittannië.
Het schip vaart de komende twee weken via Groot-Brittannië en Dakar naar Guinee, Sierra Leone en Liberia. De verwachting is dat de eerste hulpgoederen rond 20 november in de door ebola getroffen landen kunnen worden afgeleverd.
‘We hebben goede afspraken gemaakt met de lokale autoriteiten en de hulporganisaties om de goederen snel bij de patiënten te krijgen’, zegt Ploumen. ‘Onze speciale gezant is nu in de regio om die afspraken nog eens te bevestigen’, zegt de minister.
Ploumen stelde recent ambassadeur Hans Docter aan als speciaal gezant voor de getroffen landen. ‘Hij constateert momenteel lichte vooruitgang in Liberia, waar de hulp goed op stoom komt en goed wordt gecoördineerd’, stelt Ploumen. In Guinee gaat het minder goed. ‘De autoriteiten moeten daar echt nog een slag maken om deze strijd te kunnen gaan winnen. We helpen waar mogelijk, onder meer door in te zetten op betere coördinatie van de hulp.’ Docter reist later nog naar Sierra Leone.
(Rijksoverheid, 5 november 2014)
Video (BNR)
Abonneren op:
Posts (Atom)