Een bijzondere promotie aan de Universiteit Leiden

Kan een interventiemacht die een fragiele staat vrede heeft ‘opgelegd’ ook een rol spelen bij de overgang naar een stabiele staatsvorm? Drs. Allard Wagemaker MA, luitenant-kolonel der mariniers, onderzocht het aan de hand van Afghanistan, waar hij behalve voor zijn promotie-onderzoek ook beroepshalve veelvuldig was. Hij ziet het somber in, maar Afghanistan is nog niet verloren. Promotie op 25 oktober 2012.

Andere focus
'Militair-tactische overwinningen zijn niet direct om te zetten in politiek-strategische successen’, meent Wagemaker. In het geval van Afghanistan was het militair-tactische doel van de Amerikaanse inval (2001) het uitschakelen van Osama Bin Laden om daarmee een slag toe te brengen aan Al Qaida. Dit als weerwoord op de aanslagen op de Twintowers in New York op 11 september 2001. Het leggen van een fundament voor een functionerende, stabiele staat vraagt echter een heel andere focus. ‘Dat maakt militaire operaties complex’, aldus Wagemaker.

Samen eigenaar van het proces
Als een militaire invasie de wapens het zwijgen heeft opgelegd (‘negatieve vrede’), moet volgens Wagemaker de prioriteit zo snel mogelijk komen liggen bij de opbouw van een nieuwe staat met een gelaagd, democratisch bestuur. Daarbij is het van belang dat alle groepen uit de samenleving zich eigenaar van dat proces voelen. Alleen extremisten kunnen worden uitgesloten.

De inzet van hulptroepen van de interventiemacht kan dit proces ondersteunen en versterken. Burgers, bestuurders (opbouw van staat en natie), militairen (bescherming van het proces) en diplomaten (voor het bereiken van regionale stabiliteit) werken samen om stabiliteit en wederopbouw van staat en samenleving mogelijk te maken. Zo treedt de interventiemacht op als principal mediator.

Poging tot ombuigen
De Amerikaanse president Obama heeft in 2009 geprobeerd de rol van de interventiemacht om te buigen naar dit model. Maar het valt niet mee. Bin Laden mag dan in 2011 zijn gedood, daarmee is Afghanistan nog niet stabiel. En er is uit pragmatische overwegingen aanvankelijk te veel macht naar de tiranniek heersende krijgsheren gegaan. Het opbouwen van een functionerend bestuur op alle niveaus had te lang minder prioriteit. Hierbij speelde mede een rol dat bemoeienis met staatsopbouw en –inrichting al snel leidt tot het predicaat ‘neokolonialisme’. In 2014 trekt het overgrote deel van de buitenlandse troepen zich volgens plan terug. Of er dan een functionerende staat is, is zeer de vraag.

Deelname aan buzkhaski

Rechts: Wagemaker

Toch blijft Wagemaker hoop houden voor Afghanistan. Hij houdt van het land en van de mensen, van een in het bijzonder: hij is met een Afghaanse emigrante getrouwd. ‘Ik kreeg toegang tot alle personen die ik wilde spreken, ook tot de krijgsheren. Daarbij draaide het om respect en vertrouwen’. Die dwong hij mede af door mee te doen met buzkhashi. Dit is een karakteristiek Afghaans spel waarbij tientallen tot meer dan honderd ruiters (chapandas) een dood schaap zonder kop in een arena rondrijden en in een cirkel proberen te werpen. Er zijn nauwelijks spelregels: de chapandas sluiten ter plekke gelegenheidscoalities om het schaap te pakken en in de cirkel te krijgen. Naast de eer – heel belangrijk! – levert dat een mooie som op. En bekendheid. Wagemaker: ‘Twee jaar nadat ik meedeed, werd ik op straat nog herkend!’

Bijzondere promotie
De promotie van Wagemaker is bijzonder: een marinier met veel operationele ervaring in allerlei brandhaarden die ook afstudeert in krijgswetenschappen (American Military University, 1996), geschiedenis (Universiteit van Amsterdam, 2004) en politicologie (Leiden, 2006) en zich daarna aan zijn promotie-onderzoek zet. Hij werkte toen als universitair hoofddocent en onderzoeker aan de Nederlandse Defensie Academie in Den Helder en Breda. Momenteel is Wagemaker senior beleidsmedewerker op het ministerie van Defensie. Het Groot Auditorium zal op 25 oktober gevuld zijn met uniformen, ook Wagemaker zelf draagt er een.

Promotie
Afghanistan 2001-2011: Gewapende interventie en staatsvorming in een fragiele staat
Drs. Allard Wagemaker MA
Donderdag 25 oktober 2012, 15.00 uur
Academiegebouw, Rapenburg 73, Leiden
Faculteit: Campus Den Haag (Bestuurskunde)
Promotor: prof.dr.ir. Joris Voorhoeve

(Universiteit Leiden)