Koning Willem-Alexander: geen actieve militaire status

"Ik ben trots op onze krijgsmacht wier inzet bijdraagt aan de veiligheid en welvaart van ons land" 

Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Willem-Alexander wordt 30 april ingehuldigd als Koning der Nederlanden. Een bijzonder moment voor het hele land en zeker ook voor de Nederlandse krijgsmacht. De hechte verbondenheid tussen haar en het Koningshuis bestaat al eeuwen, maar voor het eerst sinds 1849 krijgen we weer een koning die als militair heeft gediend.

Deze bijzondere gelegenheid heeft een aantal consequenties. Als aanstaand staatshoofd doet de Kroonprins na bijna 28 jaar afstand van zijn actieve militaire status. Maar afstand of afscheid van de krijgsmacht neemt hij daarmee zeker niet.

“Aangezien de Koning behoort tot de Nederlandse regering, kan ik geen actief dienend militair meer zijn”, zo stelt de Kroonprins. “Ik neem daarom ontslag, maar blijf straks als Koning mijn trots voor en verbondenheid met de Nederlandse krijgsmacht uitdragen.”

Eervol ontslag
De Kroonprins is nu nog militair in de rang van commandeur bij de marine en heeft een overeenkomstige opperofficiersrang bij de andere krijgsmachtdelen. Voor zijn inhuldiging als Koning der Nederlanden wordt hem op eigen verzoek eervol ontslag verleend.

De Koning is in ons land immers niet de opperbevelhebber van de krijgsmacht en heeft daarbinnen ook geen functie. Integendeel: in de Nederlandse rechtsstaat is wettelijk geregeld dat een militair in dienst geen deel kan uitmaken van de regering. Hij zou daar namelijk dan tegelijkertijd aan onderworpen zijn. De regel geldt ook voor de Koning, die grondwettelijk deel uitmaakt van de regering.

Koning Willem-Alexander behoudt wel het recht zijn uniform te dragen bij gelegenheden die hij daarvoor ceremonieel en representatief geschikt acht.

“Om onze sterke band te onderstrepen, zal ik graag gebruik maken van dat recht”, zegt de Kroonprins. “Ik ben trots op onze krijgsmacht en haar militairen. Ik heb zelf ervaren en met eigen ogen gezien wat onze mannen en vrouwen doen en laten voor onze vrede en veiligheid - en die van anderen. Daar kan elke Nederlander trots op zijn. Als koning zal ik mijn waardering voor Defensie onverminderd tonen, in woord, daad en militair ceremonieel.”

Geen rang
De Koning zal dus ook op gepaste momenten in uniform deelnemen aan ceremoniële activiteiten. Dit doet hij als Koning en niet als actief dienend militair. De Koning staat boven alle partijen, ook de krijgsmacht. Dat moet zichtbaar zijn.

De hoogste militair van ons land is de Commandant der Strijdkrachten met de rang van generaal. Wij kennen in Nederland geen hogere rang (zoals admiraal of maarschalk) meer. De Kroonprins wordt daarom in zijn huidige rang ontslag verleend en zal na zijn inhuldiging als Koning een uniform dragen zonder rangonderscheidingstekens.

Een keuze met een bijzondere historische achtergrond. “Mijn voorvader Koning Willem I had aan het eind van de achttiende eeuw als officier ervaring opgedaan in de strijd tegen de Fransen en zou op grond daarvan een zeer acceptabele opperbevelhebber zijn geweest. Hij koos er voor zich buiten de hiërarchie van de krijgsmacht te plaatsen. Hij droeg een generaalsuniform zonder de daarbij behorende onderscheidingstekens.

Koninklijk distinctief
Ook Koning Willem-Alexander zal bij gelegenheid een uniform dragen, gebaseerd op dat van de vlag- en opperofficieren van de betreffende krijgsmachtdelen, maar zonder rangonderscheidingstekens. Op de plaats van galon of epaulet draagt de Koning een nieuw Koninklijk distinctief, een wapenbeeld opgemaakt met de Rijksappel, het Rijkszwaard en de Scepter, drie van de symbolen van de Koninklijke macht (regalia). Samen vormen zij een samensmelting van de beveiliging en verdediging (Rijkszwaard) van ons grondgebied en de wereld (Rijksappel) én de waardigheid van de Koning (Scepter).

Het vierde Koninklijke symbool, de Koningskroon is niet in het ontwerp opgenomen, omdat het al in veel functietekens binnen de krijgsmacht wordt gebruikt.

Verbonden
Als de Prins van Oranje op 30 april wordt ingehuldigd als Koning der Nederlanden, is hij officieel gewezen militair. De krijgsmacht kan zich echter geen betere ‘vaandeldrager’ wensen dan de Koning, constitutioneel staatshoofd in militair uniform.

“Wij zijn en blijven immers voorgoed aan elkaar verbonden,” stelt de aanstaande Koning. “Defensie, het Huis van Oranje en de Nederlandse samenleving.”

(Defensiekrant, 7 maart 2013)