Piraterij: "Wapens? Wij beschermen onze schepen"

Gewapende beveiligers tegen piraten aan boord? Dat mag de Nederlandse koopvaardij niet. Maar het gebeurt veelvuldig. Want anders is het „zelfmoord”.

Door onze redacteur Emilie van Outeren

De reders zijn uit de kast gekomen. Sinds piraten uit Somalië een serieuze bedreiging vormen voor de koopvaardij, hebben rederijen de regering opgeroepen om gewapende private beveiligers aan boord van schepen toe te staan. Nu geven ze toe dat ze deze, bij gebrek aan afdoende bescherming van de overheid, allang meenemen.

De wet bepaalt dat alleen militairen en politie wapens mogen dragen op Nederlands grondgebied, en dus ook op schepen die varen onder Nederlandse vlag.Maar de consensus in de koopvaardij is dat er geen schip in de buurt van Somalië komt zonder gewapende bewakers aan boord. Soms zijn die beveiligers mariniers van Defensie.Meestal zijn het ex-militairen die zichzelf verhuren.

Het mag niet, maar het gebeurt toch. „We doen het linksom of rechtsom verkeerd”, zegt Patrick van Eerten, van Jumbo Shipping. „Aan de ene kant zijn we verplicht om onze bemanning een veilige werkplek te bieden, aan de andere kant wordt dit ons verboden. Dan kiezen wij natuurlijk voor de veiligheid van onze bemanning. Ik zeg niks over wapens, maar neemt u maar van mij aan dat onze mensen worden beschermd.”

Jumbo was een van de rederijen die minister Hans Hillen (Defensie, CDA) eerder dit jaar confronteerden met de realiteit op zee.De private beveiligers zijn er, of de regering dat nu wil of niet. Vorig jaar dreigde minister Ivo Opstelten (Justitie, VVD) reders te vervolgen die gewapende guards mee aan boord nemen. Dat is tot op heden niet gebeurd. „De Nederlandse marine die in het gebied patrouilleert weet donders goed dat dit gebeurt”, zegt Van Eerten, zelf voormalig marineofficier.

In april kwam een dertigtal reders met minister Hillen bijeen in het Novotel in Den Haag om over de piraten te praten. De minister denkt binnen een jaar de koopvaardij afdoende én voor een marktconforme prijs te kunnen beschermen, zei hij volgens de reders. „Toen hebben we hem opnieuw gevraagd om ons in ieder geval tot die tijd onze mensen te laten beschermen door private partijen, maar daar wil dit kabinet niet aan”, zegt Martin Dorsman van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR). De meeste concurrerende landen staan gewapende particulieren al toe, of zijn bezig hun wetgeving daartoe aan te passen.

Albert Engelsman, directeur van rederij Wagenborg, komt er openlijk voor uit dat hij illegaal gewapende particulieren aan boord heeft. „Wij varen niet heel veel in het piratengebied, maar als we het doen, gaan we niet zonder beveiligers. Dat zou zelfmoord zijn”, zegt hij.

Op de bijeenkomst met Hillen spraken de reders ook hun lof uit voor Defensie. Dat departement probeert met zogeheten VPD’s (Vessel Protection Detachments) van mariniers aan boord van koopvaardijschepen de bescherming te regelen. Onlangs verlaagde Hillen de prijs daarvan naar 5.000 euro per dag. Nog steeds duurder dan de particuliere beveiligers, die volgens de KVNR te huren zijn voor 1.000 dollar per man per dag en die meestal met z’n drieën of vieren aan boord komen.

De afgelopen twaalf maanden werden twintig van die mariniersteams ingezet. Dertien gingen aan boord van schepen van Dockwise. Woordvoerder Fons van Lith ontkent dat op de overige schepen van zijn bedrijf gewapende private guards aanwezig zijn. „Onze schepen zijn afgeschermd met prikkeldraad, we hebben geluidssystemen om piraten af te schrikken en er hangen draden langs het schip die in de schroef van hun bootjes vast komen te zitten.”

Volgens andere reders is dat onvoldoende. „Wij doen ook liever zaken met de overheid”, zegt Engelsman, van Wagenborg. „We hebben een paar keer een verzoek bij Defensie ingediend, maar dat is niet gehonoreerd. Dan is er maar één alternatief.”

Naast de prijs is het gebrek aan flexibiliteit van Defensie een probleem voor reders die afhankelijk zijn van het actuele aanbod van ladingen. „Als een reder bescherming wil, heeft hij die meestal gisteren nodig”, zegt William van Amstel. Hij treedt op als bemiddelaar tussen reders en beveiligers. Defensie hoopt met wapendepots in verschillende bevriende landen sneller inzetbaar te zijn. Ook neemt het aantal beschikbare VPD’s flink toe. Dit jaar zijn er honderd mogelijk, in 2013 zullen dat er maximaal 175 zijn. De aanvragen van reders blijven tot nu achter bij het aanbod; sinds de recente prijsverlaging kwamen er acht binnen.

Dat merkten de VPD-mariniers aan boord van het schip Flintstone in januari ook. Het schip werd aangevallen en in het persbericht van Defensie staat dat niet kan worden uitgesloten „dat bij de actie slachtoffers zijn gevallen onder de piraten”. Dergelijke acties worden door rederijen en private beveiligers niet gemeld, omdat ze officieel niet bestaan.

Maersk, de grootste containerverscheper ter wereld, heeft recentelijk besloten drie van haar Nederlandse schepen te laten ‘omvlaggen’ en in Verenigd Koninkrijk te registeren. „De reden is dat de Nederlandse vlaggenstaat geen gewapende private beveiligers toestaat”, laat een woordvoerder weten. Meer reders hebben gedreigd hetzelfde te doen.

De reders die toegeven private guards aan boord te nemen, ontkennen met ‘cowboys’ te werken, ongecertificeerde huurlingen die voor weinig geld bescherming leveren.  „Maar ook hier worden we in een spagaat gedwongen”, zegt Dorsman van de redersvereniging. „Serieuze bedrijven willen geen Nederlandse schepen meer beschermen als de Staat dit niet toestaat. Zo worden we in de armen van de rambo’s gedreven.”

Wat de situatie niet eenvoudiger maakt, is dat verladers diametraal tegenover de reders staan. Marco Wiesehahn van de verladersorganisatie EVO legt uit dat de inzet van particuliere beveiligers het probleem niet oplost. „De overheid heeft de plicht de veiligheid van Nederlandse schepen te waarborgen.Daar zouden voor bedrijven eigenlijk ook geen kosten aan verbonden moeten zijn.”

Als de inzet van particuliere beveiligers legaal wordt, neemt bovendien de noodzaak af om het probleem bij de bron aan te pakken. Want daar zijn alle partijen het over eens: de echte oplossing ligt in Somalië.

(NRC Handelsblad, 2 augustus 2012)

(Artikel overgenomen met toestemming van NRC Handelsblad. Overname op andere websites is uitdrukkelijk niet toegestaan)