Terrorist kan eenvoudig drones inzetten

„De technologie van onbemande vliegtuigjes is zo eenvoudig dat binnen vijf jaar een aanval met bijvoorbeeld een chemisch bommetje op een vol voetbalstadion tijdens de Champions League is te verwachten.”

Dat zei mr. dr. ir. L. Royakkers van de TU Eindhoven en de Nederlandse Defensie Academie donderdagmiddag in Nijmegen tijdens een conferentie over drones van het Centrum voor Internationaal Conflict-Analyse en Management (Cicam).

Volgens de universitair hoofddocent ethiek en techniek zijn er in Nederland al 50.000 onbemande vliegtuigjes (UAV’s) verkocht. MediaMarkt en Wehkamp verkopen civiele toestelletjes met twee camera’s voor 300 euro. Royakkers vreest dat drones van een paar duizend euro „hét strijdmiddel” van terroristen en etnische rebellen worden.

Parrot drone. Foto: Wehkamp

De inzet van drones neemt een hoge vlucht. Wereldwijd zijn er tussen 2004 en 2007 negen aanvallen met UAV’s geregistreerd. De Amerikanen voerden in 2010 al 110 aanvallen uit in Pakistan en ruim 1000 in Afghanistan. Sinds 2004 zijn in Pakistan zo’n 3000 slachtoffers gevallen bij droneaanvallen.

Volgens het International Institute for Strategic Studies (IISS) zijn er wereldwijd ruim 800 onbemande vliegtuigjes operationeel, exclusief de aantallen uit China, Turkije en Rusland. De geavanceerdheid van de dronetechnologie neemt snel toe. Sommige drones zijn bijvoorbeeld in staat beveiligde gebouwen binnen te vliegen en een usb-stick uit een computer te halen.

De Nederlandse krijgsmacht overweegt de aanschaf van vier middelgrote, onbemande verkennings- en aanvalsvliegtuigen. Deze Reapers* kunnen worden uitgerust met 1700 kilo aan bommen en raketten. De mogelijke aanschaf was voor het Cicam aanleiding de conferentie ”Dodelijke robots”, over de politieke, ethische en volkenrechtelijke aspecten van militaire drones, te beleggen.

Reaper in Afghanistan. Foto NLDA

Nederland moet een voortrekkersrol spelen bij de ethische discussie over de inzet van drones, aldus Royakkers. De universitair hoofddocent ethiek en techniek gaf echter toe dat juristen en ethici te laat zijn met een principiële bezinning. „We hebben het nakijken.”

Royakkers zei te hopen nog op tijd te zijn met een debat op de ontwikkeling van een nieuwe generatie, autonoom opererende drones, die zelfstandig kunnen beslissen over leven en dood. De ethicus waarschuwde dat de mens steeds meer naar de zijlijn verdwijnt bij de robotisering. „De mens moet echter altijd zelf blijven beslissen.”

Marinier 'lanceert' een Raven. Nederland heeft er 75.

Onderzoeker mr. Kees Homan van het Clingendael Instituut benadrukte ook dat de mens een rol moet blijven vervullen in de besluitvorming over inzet van drones. „Als elke menselijke tussenkomst is uitgebannen, ontstaat een gevaarlijke situatie.” De onderzoeker pleitte voor een verbod op autonoom opererende drones. Volgens Homan is de ontwikkeling van deze robots echter al te ver gevorderd.

Nederland moet investeren in hoogwaardige dronetechnologie om internationaal een bijdrage te kunnen leveren aan het debat over drones, betoogde oud-minister Hillen van Defensie. „Als Nederland blijft onderpresteren, kun we internationaal niet meer onze stem laten gelden. We moeten erbij zijn.” Volgens Hillen ontloopt Nederland steeds meer zijn internationale verantwoordelijkheid.\

ScanEagle en katapult op Hr. Ms. Rotterdam. Nederland heeft er zes stuks. Foto: Marine

De robotisering van de krijgsmacht noemt Hillen een „logische ontwikkeling.” De oud-minister verklaarde dat wapens op zich niet goed of fout zijn, maar dat de vraag is hoe deze worden gebruikt. Hillen bekritiseerde de Tweede Kamer, die in de discussie over drones niet verder kijkt dan de privacy.

Volgens prof. dr. Paul de Waart, emeritus hoogleraar international recht, biedt het huidige volkenrecht onvoldoende houvast voor de beoordeling van de rechtmatigheid van de inzet van dodelijke drones in de strijd tegen terroristen. „Het doelgericht doden van terroristen mag nooit een verkapte buitenrechtelijke, standrechtelijke of willekeurige executie opleveren”, aldus De Waart. „Doorslaggevend is of de terrorist een directe bedreiging vormt voor mensenlevens.”

(Reformatorisch Dagblad, 29 maart 2013)

* Een klein detail: de eerste 'echte' inzet van de Reaper vond door de VS plaats in Uruzgan, district Deh Rawod.