Explosief erfgoed gevonden in Oosterbeek

Tientallen hand- en mortiergranaten, antitank-munitie, een grote hoeveelheid pistool- en geweermunitie en diverse bijzondere vondsten die meer vertellen over de geschiedenis van de Slag om Arnhem. Dat is de opbrengst van de explosievenruiming en het archeologisch onderzoek dat werd gedaan voor en tijdens het baggeren van beekvijvers in Oosterbeek.


In november 2011 startte Waterschap Vallei & Eem met het baggeren van de beekvijvers in Oosterbeek. De vijvers liggen in het gebied - de zogenaamde Perimeter - waar de geallieerde troepen gedurende de Slag om Arnhem hun laatste toevlucht zochten, alvorens zich terug te trekken over de Nederrijn. Omdat de strijd om de Perimeter een belangrijk hoofdstuk vormt in de Slag om Arnhem, hechtten het waterschap en de gemeente Renkum grote waarde aan de zorgvuldige documentatie van de fysieke overblijfselen hiervan. Samen met de archeologen van Diachron UvA bv uit Amsterdam zorgde AVG Milieutechniek Heijen bv - de hoofdaannemer - voor het archeologisch onderzoek en de explosievenruiming. 


Zoals verwacht lagen in het gebied een aanzienlijke hoeveelheid wapens, munitie en uitrustingsstukken. De onderzoekers vonden een Brits machinepistool, lopen van een Duits machinegeweer en - verspreid over diverse vijvers - een stukgeslagen Duitse karabijn. Daarnaast troffen zij uitrustingsstukken aan, zoals een fraaie Britse parachutistenhelm, de helm van een Duitse Wehrmachtsoldaat, delen van gasmaskers en koppels, het opbergdoosje voor een Britse telescoopkijker, een kaartentas en een Duits etensketeltje. Een klem van een afwerpcontainer getuigt ervan dat een klein deel van de gedropte voorraden op zijn plek terecht kwam. Opvallend zijn ook de gevonden delen van legervoertuigen die in het gebied actief waren, zoals de blinderingskap van een Britse motorfiets en delen van de rupsketting van een zogenaamde Brencarrier.


De grootste groep vondsten bestond echter uit munitie. Het zoeken naar en ruimen van explosieven was niet zonder gevaar, zo toont de vondst van een zware, Duitse antitankmijn net onder het wateroppervlak. En doordat de munitie lange tijd in de bodem lag, waren veel explosieven instabiel, waardoor er kans op ontploffing bestond. Nadat alle explosieven waren beschreven, zijn ze onschadelijk gemaakt door de Explosieven Opruimingsdienst van Defensie.


Foto: Engelse antitank-granaat, gevonden in de Dunobeek aan de Fonteinallee in Oosterbeek


De vondsten uit de beken getuigen niet alleen van de hevige gevechten in de septemberdagen van 1944. Ook de 2e Slag om Arnhem, in april 1945, kan in de aangetroffen stukken worden herkend. Opvallend is dat de beken en vijvers in Oosterbeek ook na de Tweede Wereldoorlog de schuilplaats bleven voor wapens, munitie en (vermoedelijk) gestolen spullen. Zo kwamen er diverse lege kluisjes, geldkisten en bromfietsframes boven water. Eén van de kluisjes bevatte enkele 8mm filmrollen. Hoewel het verblijf onder water de filmrollen geen goed deed, zijn de beelden nog wel herkenbaar. Diachron zal proberen de oorspronkelijke eigenaar op te sporen.


Het veldonderzoek is vorige week afgerond. De overblijfselen worden momenteel samen met medewerkers van het Airbornemuseum bestudeerd. De resultaten hiervan worden op een later tijdstip uitgebracht in een rapport. Het waterschap kijkt nu samen met Diachron UvA bv naar mogelijkheden om enkele interessante stukken tentoon te stellen.


De baggerwerkzaamheden vinden nog tot eind februari plaats in de vijvers van de Oorsprongbeek, de Beek op de Hemelse berg, de Gielenbeek, de Zuiderbeek en de Dunobeek. 


(Bron: Waterschap Vallei en Eem, 3 februari 2012)